قدیمی ترین ابنیه تاریخی ماکو به دوره اورارتو یا خالدها مربوط است. اطاقهای سنگی در دهات سنگر )بین ماکو و بازرگان( چیرکندی از روستاهای ییلاقی دهستان چای باسار و دلیک داش سیه چشمه و شدی ارس، کنار پلدشت و کشف کتیبه هایی به خط میخی در قراء بسطام و اطراف بازرگان و حفریات و کشفیات هیئت آلمانی در ده بسطام و خوانده شدن کتیبه های میخی توسط باستان شناسان ایرانی و خارجی و نوشته های مورخین قدیم و جدید چون موسی خورن ) ارمنی ( و ب.ب پیوتروفسکی ) روسی ( ثابت می کند که سکنه اولیه شهرستان ماکو اورارتوها بودند. شهر بزرگ آنان به نام روسا در نزدیکی قریه بسطام بنا گردیده بود.